1. Konu Başlığı: Evrenin madde içeriği.

Danışman: : Prof. Dr. Can KILINÇ

Konu Özeti: Bu tezde kozmolojik  olarak Evrenin madde içeriğinin önemi ve evren modellerine göre madde çeşitleri ve bunların belirlenmesi araştırılacaktır.

2. Konu Başlığı: Güneş X-Işın Flare Aktivitesi Veri Analizi

Danışman: Prof. Dr. M. Serdar EVREN

Konu Özeti: Güneş aktivitesi, yaklaşık 11 yıllık çevrimlerle görülen leke sayılarındaki değişimleri ve buna bağlı olarak gözlenen ani parlamaların fiziksel özelliklerini, sayı ve konum değişikliklerinin nedenleri ve sonuçları üzerine ilişkileri tanımlar. Bu çalışmada 1976 yılından itibaren kayıtlara geçen son 4 aktivite çevriminde gözlenen X, M ve C sınıfı flare olaylarının şiddetleri, yoğunlukları, süre ve konum değişimleri üzerine elde edilen verilerin analizleri yapılacaktır.

3. Konu Başlığı: Yer’e Yakın Güneş Sistemi Cisimlerinin Gözlemleri.

Danışman: Doç. Dr. Hasan DAL

Konu Özeti: Güneş Sistemi’nin nasıl oluştuğuna ilişkin kuramların hiçbiri tam olarak sistemin oluşumu açıklayamamaktadır. Bunun nedeni, bazı gezegenimsilerin yörünge hareketleri, bazı gezegenlerin dönüş hareket ve şekilleri ve sistemin kayıp açısal momentumunun nereye gittiğinin açıklanamamasıdır. Bu nedenle, sistemin nasıl oluştuğuna ilişkin soruların yanıtlanabilmesi için en önemli cisimler, meteor, asteroid ve kuyruklu yıldız gibi zaman zaman Yer’e de yakın geçebilen cisimlerin gözlemleri önemli hale gelmektedir. Bu çalışma, bu cisimlerin neler olduğu, bugüne değin yürütülen gözlem teknikleri ile elde edilen gözlemsel bulgular ve yeni gözlem verilerinin elde edilip değerlendirilmesinden oluşmaktadır.

4. Konu Başlığı: Güneş Aktivitesi, İklim İlişkisi ve Fosil Yakıt Endüstrisi

Danışman : Doç. Dr. Esin SİPAHİ

Konu Özeti: Güneş aktivitesi ve yer iklimi arasında ilişki olup olmadığına dair birçok çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmalardan bazılarına göre güneş aktivitesindeki azalma ile Yer’e gelen güneş enerjisinin 0.1 W/m² azalacağı tahmin edilmektedir. Bu azalmanın sebep olacağı sıcaklık düşmesi ise ancak 3 yıllık CO₂ artışı ile oluşacak sıcaklık yükselmesine denk gelebileceği ifade edilmektedir. Bu değerlendirmeye göre; güneş aktivitesindeki azalmanın, fosil yakıtların yakılması ile salınan CO₂ ve onun sebep olduğu sıcaklık artışını dengelemesi mümkün görülmemektedir. Bu durumda Dünya atmosferinin ısınmasını ve iklim değişimini önlemenin tek yolu fosil yakıtların kullanımının kısıtlanmasıdır. Bu tez çalışmasında bu alanda yapılan mevcut çalışmalar ve gelişmeler incelenecektir.

5. Konu Başlığı: Novalar

Danışman: Prof. Dr. Belinda KALOMENİ

Konu Özeti: Kataklismik değişenler olarak sınıflandırılan novalar, beyaz cüce bileşenli yakın çift yıldızlardır (bkz. Warner 1995, Kalomeni et al. 2016). Gözlenen özelliklerine göre novalar, klasik nova, cüce nova, tekrarlayan nova gibi alt sınıflara ayrılırlar (bkz. Faulkner, 1983, Smak 1984, Sahar et al. 1986, Kato and Hachisu, 1994). Novaların gözlenen özelliklerinin TNR ile ne kadar uyumlu olduğu, nova patlamalarında maddenin nasıl atıldığı, novalardan atılan maddede tozun nerede üretildiği gibi problemler novalar üzerinde çalışılarak cevap bekleyen sorular arasında gösterilir (bkz. Chomiuk et al. 2021). Bu çalışma kapsamında novaların genel özellikleri ve novalara ilişkin açık problemler araştırılacaktır.

Kaynaklar: • Chomiuk et al. 2021, ARA&A, 59, 391 • Faulkner, J.; Lin, D. N. C.; Papaloizou, J.,1983, MNRAS, 205, 359 • Kalomeni, B.; Nelson, L.; Rappaport, S.; Molnar, M.; Quintin, J.; Yakut, K., 2016, ApJ, 833, 1 • Kato, M. & Hachisu, I., 1994, ApJ, 437, 802 • Shara, M. M.; Livio, M.; Moffat, A. F. J, 1986, ApJ, 311, 163 • Smak, J. 1984, PASP, 96, 5 • Warner, B. 1995. Cataclysmic Variable Stars. Cambridge: Cambridge University Press

6. Konu Başlığı: Gezegen barındıran zonklayan yıldızlar

Danışman: Prof. Dr. Mutlu YILDIZ

Konu Özeti: Kepler, CoRoT ve TESS uzay görevlerinde elde edilen ışık eğrileri hem gezegen keşfi hem de yıldızların gözlemsel titreşim frekanslarının analizleri için kullanılmaktadır. Bu sayede binlerce yıldızda Güneş benzeri titreşim frekansları keşfedildi ve yıldızların içyapısı ve evrimi hakkında çok önemli keşifler gerçekleşti. Keşfedilen gezegenlerin sayısı ise 5000’i bulmaktadır. Yıldızların temel parametrelerinin iyi belirlenmesi gezegenlerin temel parametrelerinin iyi belirlenmesini de sağlamaktadır. Bu bitirme tezinde, Güneş benzeri titreşim yapan ve aynı zamanda gezegen barındıran yıldızlar literatürden derlenecek ve katalog hazırlanacak. Elde edilen sonuçlar analiz edilerek gezegenlerin temel parametreleri tartışılacak

7. Konu Başlığı: Gravitasyonel Dalga Astronomisi: Kara delik – nötron yıldızı çift sistemlerinin birleşme süreçleri.

Danışman: Prof. Dr. Kadri YAKUT

Konu Özeti: Genel Görelilik Kuramı’nın öngörülerinden biri zayıf alan varsayımı altında elde edilen dalga denklemi ve bunun sonucunda önerilen gravitasyonel dalgalardır (Einstein, 1916). Hesaplanan dalga genliklerinin çok küçük olması nedeni ile gözlemleri önerilen tarihten itibaren bir asır beklenmiştir. Yapılan çalışmalar en iyi gravitasyonel dalga kaynaklarının dejenere olmuş çift sistemler olduğunu göstermiştir. Gravitasyonel dalgalar bize elektromanyetik dalga dışında farklı bir pencereden evreni araştırma şansı vermektedir. Kara delik ve nötron yıldızı barındıran çift dejenere sistemlerin birleşme süreci yer konuşlu gravitasyonel dalga gözlemevleri (LIGO ve VIRGO) tarafından tespit edilebilmektedir. 2015 yılında LIGO alıcıları ile tespit edidlen GW150914 gravitasyonel dalga gözlemi çift bir kara delik (29 Mʘ +36 Mʘ) birleşme sürecine ait olup toplamda 3 Mʘ madde, enerji olarak yayılmıştır (Abbott et al., 2016). İlerleyen süreçte çok sayıda yeni birleşme süreçleri tespit edilmiştir. Bunların içinde en önemlileri çift bir nötron yıldız sistemi ve bir kara delik-nötron yıldızının birleşme süreci olmuştur (Abbott et al, 2017; 2021). Bitirme tezi projesi kapsamında gravitasyonel dalgaların nasıl oluştuğu kuramsal olarak ortaya konacak ve olası gravitasyonel dalg kaynakları araştırılacaktır. Son olarak bir kara delik ve nötron yıldızı bileşenli çift sistemi genel rölativistik nümerik modelleri yapılarak bu sistemlerin oluşturacağı olası genlikler hesaplanacaktır.

Kaynaklar: Abbott, B. P. et al., 2016, Observation of gravitational waves from a binary black hole merger, Physical Review Letter, vol. 116, Issue 6, id.061102

Abbott, B. P. et al., 2017, GW170817: Observation of gravitational waves from a binary neutron star inspiral, Physical Review Letters, Volume 119, Issue 16, id.161101

Abbott, B. P. et al., 2021, Observation of gravitational waves from two neutron star-black hole coalescences, The Astrophysical Journal Letters, Volume 915, Issue 1, id.L5, 24

Abbott, B. P. et al., 2020, GW190814: Gravitational waves from the coalescence of a 23 solar mass black hole with a 2.6 solar mass compact object, The Astrophysical Journal Letters, Volume 896, Issue 2, id.L44, 20 pp.

Barack, L.; Cardoso, V, Nissanke, S., et al., Black holes, gravitational waves and fundamental physics: a roadmap, Classical and Quantum Gravity, 36, 14, id. 143001 (2019).

Einstein, A., 1916, Die grundlage der allgemeinen relativitätstheorie, Annalen der Physik, 354, 169-822p

8. Konu Başlığı: Güneş'in Hertzsprung-Russell Diyagramındaki Yolculuğu

Danışman: Doç. Dr. Orkun ÖZDARCAN

Konu Özeti:  Bu çalışmada, Yer üzerindeki yaşamın temel kaynağı olan Güneş'in doğumundan ölümüne kadar geçirdiği ve geçireceği süreçler incelenecektir. Tüm bu süreçlerin incelenmesinde, yıldız evriminin incelenmesini pratik hale getiren Hertzsprung-Russell diyagramından faydalanılacaktır. Çalışma kapsamında derlenecek bilgiler sadece Güneş yaşamı için değil, Güneş kütlesine yakın kütlelere sahip yıldızların yaşamları esnasında geçirdikleri süreçler için de bir rehber özelliği taşıyacaktır.

9. Konu Başlığı: Başlangıç Kütle Fonksiyonu (IMF)

Danışman: Prof. Dr. Ömer L. DEĞİRMENCİ

Konu Özeti: Yıldızların ve galaksilerin oluşumu mekanizmaları modern astrofiziğin temel köşe taşlarını oluşturur. Galaksilerin ve onları oluşturan tek tek yıldızların nasıl oluştuklarına ilişkin kabaca bilgimiz olmasına karşın bu konudaki anahtar parametre yıldızların başlangıç kütle fonksiyonudur (IMF). IMF ile ilişkili bilgi eksikliğimiz, muhtemelen, galaksi ve yıldız evrimine ilişkin bilgilerimizdeki en önemli belirsizlik kaynağıdır.

Tez kapsamında IMF’nin tanımı yapılacak ve onu temsil edecek fonksiyonun mevcut belirleme yöntemleri açıklanacaktır.

Kaynaklar: Hopkins, A. M., “The Dawes Review 8: Measuring the Stellar Initial Mass Function”, Publications of the Astronomical Society of Australia (2018), 35, e039, 39 pages

Maschberger, T., “On the function describing the stellar initial mass function”, MNRAS 429, 1725–1733 (2013)

Larson, R. B. “The Stellar Initial Mass Function and Beyond”, Galactic Star Formation Across the Stellar Mass Spectrum ASP Conference Series, Vol. 287, 2003, J. M. De Buizer and N. S. van der Bliek, eds.

10. Konu Başlığı: Astrokimya

Danışman: Doç. Dr. Zeynep ÇELİK ORHAN

Konu Özeti:  Astrokimya, evrenin moleküler yapılar kullanılarak evreni anlamayı amaçlayan gelişen bir bilim alanıdır. Uzay yoğun değildir ama boşta değildir. Çeşitli basit ve karmaşık moleküler türlerle doludur. Bu nedenle, gözlemlenebilir evrenimiz moleküler evren olarak adlandırılabilir. Bu moleküller, yıldız oluşumunun farklı evrimsel aşamalarının fiziksel ve kimyasal koşullarını belirlemek için önemlidir. Moleküler bir bulutun kimyasal modeli, yıldız oluşturan bölgenin karmaşıklığını ve yıldız oluşumunu anlamada kritiktir. Dolayısıyla yıldızları anlamak amacıyla yıldızların temel yapı taşları olan atom ve moleküllerin detaylı olarak incelenmesinde fayda vardır. Bu amaçla Kaynak Tarama ve Bitirme Tezleri dersleri  kapsamında astrokimya alanında çalışmalar yapılacaktır.  

11. Konu Başlığı:  Ötegezegen Keşiflerinde Elde Edilen Gezegen, Yıldız ve Yörünge Parametrelerinin İncelenmesi

Danışman: Doç. Dr. Hasan Ali DAL

Konu Özeti: Son 30 yıl içerisinde keşfedilmiş ötegezegenlere incelendiğinde özellikle gezegen oluşum süreçleri için yeni bazı bulgular elde edilmiştir. Bu bulgular, özellikle ötegezegenlerin yapısal ve yörünge parametreleri üzerinden bulunmuştur. Bu parametreler yeni gözlemlerle güncellenmekte ve önceden istisna ya da aykırı görünene parametre dağılımlarının değiştiği görülmektedir. Bu çalışma kapsamında 2022 yılı itibari ile keşfedilmiş ve teyit edilmiş gezegenlerin fiziksel parametreleri üzerinden inceleme yapılacaktır.